خوردگی آثار برنزی باستانی حاصل فعالیت‌های فلزگری در طی دوره ساخت و نیز تحولات ناشی از محیط دفن در طول زمان هستند. فرایندهای فیزیکی و شیمیایی به‌صورت پیچیده و آرام، با گذشت زمان و در نتیجه شرایط محیطی مکان قرارگیری در آثار باستانی رخ می دهند. در این مقاله نتایج مطالعه شش شیء فلزی باستانی از مجموعه اشیای گورستان باستانی تول تالش جهت مطالعه خوردگی بر روی آن‌ها ارائه شده است. هدف از این پژوهش لایه نگاری خوردگی از نقطه نظر ترکیب شیمیایی و شناسایی ماهیت لایه‌های موجود و محصولات خوردگی تشکیل شده است. به منظور بررسی لایه نگاری مقطع عرضی نمونه‌های مورد مطالعه از میکروسکوپ الکترونی روبشی همراه با طیف سنجی تفرق انرژی اشعه ایکس (SEM-EDS)، میکروسکوپ نوری (OM) و پراش پرتو ایکس (XRD) استفاده گردید. بر اساس آنالیزهای انجام شده ماهیت شیمیایی پنج شیء مورد مطالعه آلیاژ برنز قلعی (Cu-Sn) با میزان قلع متغیر همراه با مقادیر جزئی سرب، روی، گوگرد، آهن، ارسنیک، آنتیموان، فسفر، کلر و نقره و یک شیء مسی است. دو شکل اصلی در ساختار خوردگی این نمونه ها، خوردگی درونی با ساختار سه، دو یا یک لایه ای و نبود لایه بیرونی و یا به شکل ساختار دو بخشی خوردگی درونی و بیرونی شناسایی شد. مشاهده اکسیداسیون داخلی در آلیاژ و لایه خوردگی غنی از قلع در نتیجه فرایند جدایش و انتشار در لایه‌های زیرین و کربنات‌های قلیایی مس از دیگر نتایج این پژوهش است. ساختار یکنواخت خوردگی در نمونه‌های مورد مطالعه با خوردگی نوع اول مشابه است.
*حسینی‌پناه صومعه‌سرایی، سولماز - کارشناسی ارشد مرمت اشیاء تاریخی و فرهنگی، دانشکده مرمت، دانشگاه هنر اصفهان
عودباشی، امید - استادیار و عضو هیئت علمی گروه مرمت آثار تاریخی، دانشگاه هنر اصفهان
مرتضوی، محمد - استادیار و عضو هیئت علمی گروه موزه، دانشگاه هنر اصفهان
کلمات کلیدی: لایه نگاری خوردگی، برنزهای باستانی، قلع، تول تالش، مس زدایی، خوردگی نوع اول.